Het Sultanaat en zijn krissen

In deze vitrine zie je een drietal krissen, allen afkomstig van een ander Sultanaat:

• Demak Koninkrijk
• Surakarta (Solo)
• Yogyakarta

 

De Keris Carubak, uit het Demak tijdperk  (1480-1550)

 

Hangend zie je deze kris afkomstig van een familie met een bloedlijn uit het Demak koninkrijk. Familieleden van deze bloedlijn zien trots hun connectie met de Wali Songo; de spirituele leiders die de Islam verspreiden binnen Java. De Demak-periode vertegenwoordigt de overgang van het Hindoeïsme naar de Islam. Krissen uit deze periode zijn niet gemakkelijk te vinden. Ze hebben een specifieke vormgeving in de details, zoals een wat dikker gevormde kembang kacang (de olifantenslurf in het lemmet) en de kris heeft een wat rondere rug in het midden.

 

 

 

Dapur Carubuk, een heilige vorm

Er wordt gezegd dat Kanjeng Sunan Kalijaga (1460-1513), één van de negen heiligen (Wali Songo), een kris had die Kyai Carubuk werd genoemd, welke het derde meesterwerk van Empu Supo Mandrangi was uit het Mojopahit koninkrijk. De kris Kyai Carubuk is later in handen van Sultan Hadiwijaya (Pajang koninkrijk) gekomen. Uit deze periode stamt het verhaal dat de kris Carubuk in staat was om de kris van Arya Penangsang (koning van het Demak koninkrijk), Kyai Satan Kober, te verslaan. Hierop volgde er een rel tussen de Hadiwijaya en Arya Penangsang die uiteindelijk werd opgelost door de heilige (Wali Songo) Kanjeng Sunan Kudus. Het staat bekend dat Sunan Kudus één van de wijste leden van de Wali Songo raad was. Uit diverse verhalen is te zien dat dapur Carubuk in meeste gevallen het eigendom was van mensen die spirituele wetenschappen studeerden en uitdroegen.

Carubuk heeft de betekenis van bagaikan bumi wat betekent: zoals de aarde. Om een ​​mens op aarde te zijn, dient men "Momot, Bakuh, Pengkuh, aja tampik ingkang den arepi among marang ingkang becik kewolo, Kang ala aja den emohi" te zijn. De betekenis hierachter is dat een waar mens in staat moet zijn om net als de aarde niet alleen de dingen te accepteren die fijn zijn, maar ook in staat moeten zijn om de dingen te accepteren die niet fijn zijn. Net als de aarde die zowel de goede en slechte zaden zal ontvangen. Dit omdat ze allemaal bij het leven horen; het zijn de vormen en kleuren van het leven. De aarde accepteert al het leven, een voorbeeld wat de mens zou moeten nastreven.

Het woord carubuk kan ook als slordig/roekeloos worden vertaald. Het laat ons herinneren om niet onzorgvuldig te zijn of onvoorzichtig met het leven om te springen. Alles wat we doen heeft consequenties waaruit zowel goede als slechte zaken voortkomen in dit leven en het hiernamaals. Hier dienen we bewust van te zijn. Men zegt ook dat de kracht van dapur carabuk ervoor kan zorgen dat de tegenstander in omgang onvoorzichtig, roekeloos en dom wordt (niets kan  doen) wanneer deze de eigenaar van de Carabuk treft. Met dit laatste zou ook bedoeld kunnen worden dat de eigenaar in bewustzijn de ander overstijgt en hierdoor een beter overzicht heeft over situaties.

Luk 7; Zeven bochten

De zeven bochten worden in de Javaanse filosofie zeven "pitu" genoemd, wat staat voor advies, onderwijs en hulp. Dit kan ook opgevat worden als goed onderwijs, goede begeleiding en goede hulp.  Het cijfer zeven valt onder de heilige getallen in vele culturen. In Java vallen heilige cijfers onder de term 'pitulungan'. Dit betekent dat je altijd overal hulp krijgt van God en anderen, maar ook mededogen. Het getal kan worden gelijkgesteld met de zeven lagen waaruit de hemel bestaat en de zeven dagen in de week. 

Vanuit de Kejawen (Javaanse filosofie) wordt het cijfer zeven gekoppeld aan Neptunus, dat gerelateerd is aan water. Het getal zeven wordt geacht de betekenis van waarzeggerij te hebben en degenen die onder deze invloed geboren worden hebben vaak een sterke filosofische of spirituele kijk. Hun intuïtie is hoog, zelfs als ze een zesde zintuig hebben. Het getal zeven heeft meestal een mysterieuze invloed op anderen. Meestal zijn ze niet geïnteresseerd in materie en streven spiritualiteit na. Een luk 7 is om die reden meestal eigendom van de koning of familie van de koning die psychologisch volwassen genoeg zijn geworden om mensen te leiden. Ook priesters en leiders van de mensen in de gemeenschap passen bij een luk 7. Gevaar van deze mensen is dat ze vaak conservatief kunnen zijn. Daarom is stilstaan van wat geleerd is en verbeteren een belangrijk onderdeel. Advies hierbij is dat men terug dient te kijken naar alle lessen die geleerd zijn om na te denken over het gedane werk, net zoals God keek naar Zijn creatie en zag dat het heel goed was. 

In ‘ensiklopedi keris’ (2004) wordt aangegeven dat een luk 7 een verzoek aan God symboliseert. De eigenaar van de kris heeft zodanig gezag bij het spreken dat bevelen gehoorzaamd worden en zijn woorden de gesprekspartner beïnvloeden.

De conclusie van bovenstaande is dat een luk 7 helpt geliefd te worden bij anderen en goed te doen voor anderen. Het brengt mensen tot elkaar en stimuleert het contact, het geluk en spirituele ontwikkelingen.

Pamor Tejo Kinurung

De vormgeving lijkt op een combinatie van pamor sada salar met een wengkon pamor. Het wordt daarom ook wel pamor adeg wengkon genoemd. De hele rand van de wilah heeft een frame van pamor waarbij in het midden een rechte pamor belijning zit. Hoewel het de indruk kan geven er simpel uit te zien, heeft het qua smeedwerk wel degelijk een hoge moeilijkheidsgraad. Zeker wanneer de middenlijn (de adeg) goed in het midden van de hele wilah zit en de randen niet gebroken of verdwijnen. Dit kan alleen door een zeer ervaren mpu zo gesmeed worden. 

De filosofie achter deze pamor weegt ook zwaarder dan men in eerste instantie verwacht. Het midden vertegenwoordigd de gezinsverplichtingen, de staatsverplichtingen en ons eigen handelen/ ontwikkelingen. Het balans vinden vergt een (buitengewone) inzet om telkens proportioneel en eerlijk aandacht aan te verdelen. Men kan dan ook stellen dat de middenlijn, net als bij pamor adeg het ‘juiste’ pad vertegenwoordigd dat bewandeld moet worden.

Er wordt vanuit gegaan dat krissen met dergelijke pamor goed is voor mensen die voor de staat werken zoals politie, soldaten en vertegenwoordigers van het volk- en religie.

Pamor Mas kumambeng in de gonjo

In de Gonjo (het onderste gedeelte) zit pamor mas kumambang. Deze pamor vormt de horizontale lijnen over de hele lengte. Het aantal lagen kan varieren van slechts twee of drie lagen tot zes of zeven lagen. Het aantal lagen heeft echter geen invloed op de betekenis. Men gaat bij dit type pamor er vanuit dat de eigenaar goed met iedereen kan omgaan, los uit welke maatschappelijke status iemand ook komt. Om die reden past deze pamor goed bij mensen die veel contact hebben met anderen.

Bron en eigendom: M. Broekhuis te Amstelveen