Motif larangan; de verboden patronen

Onder de traditionele batikmotieven, is er een groep van 8 patronen die alleen aan de koninklijke families wordt voorbehouden. Zo’n motief heet een motif dilarang (verboden motief). Twee van deze motieven zijn de parang rusak, en kawung motieven.

Parang rusak

Een van de oudste is de parang rusak motief. Men beweert dat het motief door Sultan Agung van Mataram (1613-1645) werd bedacht, onder wiens bewind de kunst en cultuur op Java floreerden. Het ongewone uiterlijk van dit motief zet vele mensen aan het denken. De verklaring die het meest wordt gegeven, is de letterlijke vertaling van het woord parang, wat hakmes of zwaard betekent. Rusak kun je vertalen in kapot, wat beiden samen een ‘kapot hakmes’ maakt. Sommige antropologen echter, vinden het motief lijken op een gestileerde vogelkop, wat een geliefd motief is bij de bevolking uit Papua. Loeban, bijvoorbeeld, onderbouwt deze theorie met het feit dat de laatste vorst van Madjapahit met een Papua prinses was getrouwd. Dit zou kunnen verklaring dat het motief naar Java gereisd is.

Het parang rusak motief was voorbehouden aan het hof van Surakarta en Yogyakjarta. Het grootste parang rusak motief, de parang rusak barong, was uitsluitend bestemd voor de Sultan en had een belangrijke ceremoniële functie.

 

Kawung

Deze doek met het klassieke Javaans Kawung motief, heeft een Garis Miring patroon, een diagonaal patroon.

Net als het parang rusak motief, is het kawung motief lang een voorrecht geweest voor de leden  van het kraton, de Javaanse royalty. Het is een van de oudste motieven en stamt uit de 13^e eeuw zoals je kunt terugvinden in sommige oude tempels, als de Prambanan.

Het geometrische motief lijkt op de vrucht van de areng- suikerpalm, ook wel kolang kaling genoemd, met de 8 pitten. De drager van dit motief zal net zo nuttig zijn voor de gemeenschap als de suikerpalm, vaak gegeten tijdens de Ramadan. Het witte vruchtvlees achter de harde schil staat voor een puur en oprecht leven.

Batik Kawung, Yogyakarta, midden 20^e eeuw.